De opkomst bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 was historisch laag. Het aantal verklaringen van de hiervoor verantwoordelijke politici was juist historisch hoog. Van het coronavirus tot de oorlog in Oekraïne kregen de schuld. De hoge benzineprijs ontbrak nog. En het probleem wordt natuurlijk direct en grondig aangepakt: er wordt onmiddellijk een onderzoekscommissie ingesteld om uit te vinden waarom de kiezers afhaken.

Al 70 jaar zijn er gewichtige staatscommissies bezig met het bestuderen waarom de kiezers de huidige politiek en politici niet meer vertrouwen. Dikke rapporten over herzieningen van het kiesstelsel en grondwet werden gemaakt en het enige dat veranderde waren de overvolle bureauladen.

Commissie Remkes

Denk bijvoorbeeld maar aan de staatscommissies: Commissie Teuling-Donner 1953 - 1958, Commissie Cals-Donner 1967 - 197, Commissie Biesheuvel 1982 – 1985, Commissie de Koning 1990 - 1991 en recentelijk Commissie Remkes 2017 - 2018.

Daarnaast talrijke andere rapporten zoals die van de staatscommissie Hoekstra 2006 over het Herstel van vertrouwen tussen burger en politiek!

In al die 70 jaar praten gebeurde er niets. Hans Gruijters en Hans van Mierloo richtten D’66 op om ’het politieke stelsel te laten ontploffen’ maar van de ideeën van een gekozen minister-president en een districtenstelsel is zelfs bij D66 niets meer te horen.

Revolutionair plan

Het is nooit anders geweest dan dat de gemeenteraadsverkiezingen overheerst werden door de landelijke politici en de landelijke politiek. Dat moet veranderen. Niet weer een studiecommissie. We weten alles al. Direct aanpakken. Al bij de volgende verkiezingen in 2026 moeten die echt over de gemeentelijke zaken gaan met als resultaat een grotere betrokkenheid van de kiezer en een hogere opkomst.

Het kan via een simpel maar revolutionair plan. Alleen de gevestigde politici moeten een knop omzetten en niet ondanks mooie woorden op de rem trappen.

(Tekst gaat verder na de foto)

In 2026 moeten de landelijke politici en hun onderwerpen zo veel mogelijk buiten beeld blijven. En toch moet de gemeentelijke politiek niet alleen via de regionale en lokale media aandacht krijgen maar ook van de landelijke. Dat is nodig om de belangstelling van de kiezers te trekken. Veel meer dan nu. Dat kan als het interessant genoeg is. Om dat te bereiken veranderen we bij de eerste verkiezingen in 2026 het volgende.

Niet dezelfde dag

Anders dan bij de Tweede Kamer, Europees Parlement en Provinciale Staten (Eerste Kamer) is er bij de gemeenteraadsverkiezingen geen noodzaak die in alle plaatsen op dezelfde datum te houden. Daarom worden de verkiezingen niet meer in alle gemeenten op één en dezelfde dag gehouden maar in alfabetische volgorde in 21 verschillende weken. Dus eerst alle gemeenten die met A beginnen, dan de B tot en met de Z. Omdat er geen gemeenten zijn die met de letter F,J,Q,X en Y beginnen zal dat in de praktijk 21 weken worden. Dat kan in principe om de twee weken. Slechte maanden (januari, februari, december) kunnen vermeden worden evenals de vakantiemaanden. Een kwestie van plannen.

De overheid start in 2026 een geweldige opkomstcampagne. 2026: het jaar van de gemeenteraadsverkiezingen. Dat wordt voortgezet bij elke verkiezingsdag.

A-dag

Dus woensdag 7 maart is A-dag, 21 maart B-dag en het eindigt met de Z-dag.

Na korte tijd is dat ingeburgerd en gaan de kiezers kijken wanneer hun letter aan de beurt is.

De voordelen:

1) Vanaf de eerste verkiezingsdag is deze interessant voor zowel landelijke als regionale en lokale media. Landelijk omdat er bij (bijna) elke letter interessante steden zijn, regionaal en lokaal omdat er bij (bijna) elke letter een regionale spreiding is.

2) Bij elke A- of B-dag kan landelijk een kort (max 15 minuten) debat interessant zijn. Rotterdam: uitsluiten Leefbaar, Den Haag de Mos, Barendregt als grootste uitgesloten en hoe reageert kiezer hierop, vele voor de kiezer herkenbare problemen in kleinere plaatsen (asielzoekers, windmolens, hoge belastingen, verkeer, jongeren)

3) De landelijke politici kunnen een dergelijke serie letterlijk niet bijbenen.

4) De lokale politiek krijgt voor, tijdens en na de verkiezingen een ongekende aandacht.

Niet in één keer maar liefst 21 keer.

5) Kiezers gaan meer zien waarom het gaat en dat het de moeite kan zijn om te stemmen

6) Bij de uitslag worden de raadsleden niet afgerekend op hoe hun partij het landelijk doet, maar hoe zij vier jaar lang gepresteerd hebben (Moorman Amsterdam).

7) Het gehele jaar zullen de gemeenteraadsonderwerpen in de belangstelling staan. Belangrijk want dit staat het dichtste bij de burger.

Voorbeelden

Hoe interessant het kan worden via twee voorbeelden:

7 maart 2026 A-Dag met verkiezingen in:

Aa en Hunze, Aalsmeer, Aalten, Achtkarspelen, Alblasserdam, Alkmaar, Almelo, Almere, Alphen a.d. Rijn, Alphen-Chaam, Altena, Ameland, Amersfoort, Amstelveen, Amsterdam, Apeldoorn, Arnhem. Assen, Asten

Slot Z-Dag met verkiezingen in:

Zaanstad, Zaltbommel, Zandvoort, Zeewolde, Zeist, Zevenaar, Zoetermeer, Zoeterwoude, Zundert, Zutphen, Zwijndrecht, Zwolle.

Conclusie

Gemeenteraadsverkiezingen dienen te gaan over lokale politiek en niet overheerst te worden door de landelijke politici. Dit voorstel zal dit veranderen met grotere betrokkenheid van de kiezers en een betere opkomst. Er is geen overbodige studie voor nodig. We kunnen het direct in 2026 invoeren.

Jan Nagel

Jan Nagel was veertien jaar lid Eerste Kamer (PvdA en 50Plus)

Oprichter 50Plus en Leefbaar Nederland

Twaalf jaar fractievoorzitter en wethouder Leefbaar Hilversum (in die periode met 8 tot 14 zetels de grootste partij in mediastad)