Op tafel ligt een anatomische tekening van een brein dat normaal functioneert en een dat ernstig is aangetast door de ziekte van Alzheimer. De tekening is schokkend. Het aangetaste brein is verschrompeld en verkleind. Het frontale deel van de hersenen is vrijwel verdwenen. De spraak, het plannen, het gedrag zijn ernstig aangedaan. Als je dan ook nog eens gevraagd wordt wat je vandaag hebt gedaan, word je alleen maar angstiger, onzekerder en verdrietiger. Dan kruip je alleen maar verder in je schulp. Dat moet anders, besloot Leontine Trijber.

Ze vertelt gedreven over de kruispunten die in haar levenspad opduiken. ,,Ik geloof in de samenloop van gebeurtenissen in het leven. Dingen gebeuren niet voor niks. Ik hou van leerbare mensen en ben er zelf ook een. Het leven is zo fascinerend en rijk omdat je er zoveel verschillen in kunt ontdekken en oppakken.’’

Ze werkte in de kinderpsychiatrie en bouwde bij uitgever Sanoma een carrière op als fotograaf en journalist. Vervolgens schreef en fotografeerde ze voor tijdschriften als Tuinieren en Groei en Bloei. Was medeoprichter van de pluk- en proeftuin het Landje van De Boer in Overveen. Maakte in 2012 de overstap naar de zorg. In de zorg viel ze als een blok voor mensen met een haperend brein.

Ze vond het prachtig om in iemands leven te stappen. ,,Hoe verwarrender hoe leuker. Deze mensen vormen een fantastische groep om mee te werken. Ik kwam de trap op in een groot statig huis aan de Zijlweg. Zag een leuk pittig oude dame die vroeg: Wat kom je doen? Toen ik zei dat ik wat te drinken kwam maken riep ze: Ik maak zelf wel uit of ik iets drink of niet. Toen dacht ik al: dit moet ik anders aanpakken. Ik wist niets over haperende breinen, maar wist wel dat het aantrekken van steunkousen bij deze dame van ondergeschikt belang was. Ik moest contact met haar zien te leggen. Als ze ’s avonds een glaasje wijn dronk, kwamen de mooie gesprekken door al die haperingen heen.’’

Binnen Zorgbalans kreeg ze veel vrijheid om haar creativiteit in te zetten bij de vernieuwende zorg aan ouderen.

Creatief denken

,,Met creativiteit bedoel ik niet alleen kunst maar ook de kracht om creatief te denken. Elk mens heeft creativiteit in zich. Kijk maar naar de kinderen. Die maken van niets iets. Gaandeweg raken we dat in het leven een beetje kwijt. Als je omgaat met mensen met een haperend brein ga je weer zoeken naar die oorsprong van creativiteit in jezelf. Weer los zijn en spelen. In mijn Sanomatijd hoorde ik vaak: Laat Leontine maar schuiven. Die komt met iets moois terug. Die vrijheid heb ik ook binnen Zorgbalans gekregen. Om de zorg aan ouderen te veranderen en daarvoor binnen de organisatie een krachtenveld op te bouwen met mensen die ook geïnspireerd worden door creativiteit.’’

Trijber legde in Zandvoort de basis van Zandstroom. Een plek voor ouderen met een vorm van dementie. Een plek die soms tot haar afschuw wel wordt aangeduid als dagopvang of dagbesteding. ,,Zandstroom is een club en de bezoekers zijn clubleden.’’ Ze leidt me rond door een prachtige huiskamer die uitziet over de boulevard. Op een grote tafel wordt geschilderd en clublid Joop bespeelt de piano. In het souterrain is een soort Franse club met bar en een mini-bioscoopje. Dan weer een warme huiskamer met uitzicht op een sfeervolle tuin die Trijber eigenhandig verwezenlijkte.

Alles in Zandstroom probeert dat deel van het brein aan te spreken dat niet hapert: het gevoel. Er komen dansers, muzikanten en acteurs die de zwaarte en negatieve lading van dementie even wegspoelen. Als je het allemaal ondergaat, maakt een blije stemming zich van je meester. De oudere dame naast me ontwaakt uit haar wat defensieve afstandelijkheid als een jonge danseres voor haar komt staan. Gewoon even zwijgend. ,,Wat ben je mooi en wat ben je leuk om naar te kijken’’, glimlacht de dame.

Geen vragen stellen maar dingen spelenderwijs aanbieden, is het motto van Zandstroom. ,,Wij moeten iets aanreiken en dan springen zij wel achterop. Dan komen prachtige mensen tevoorschijn’’, vertelt Trijber. ,,Ik heb altijd te horen gekregen dat ik te veel voelde. Nu is het mijn vak om mensen te helpen om te voelen. Als je ze vraagt of ze ergens aan mee willen doen, dan is het antwoord: nee. Ze kunnen dingen vaak niet meer overzien. Dat maakt hun onzeker, angstig en kwetsbaar.’’

Er valt nog veel werk te verzetten in de zorg voor mensen met een haperend brein. Leontine Trijber: ,,We moeten de mensen niet voortdurend examens laten doen waarvoor ze falen. Bevrijd ze van de schaamte en het schuldgevoel door te erkennen hoe complex een haperend brein is. Maak duidelijk: gevoel is goed. Kom naar de club als je broos wordt en maak het een onderdeel van je leven.’’

Stemmen kan ook hier.