Afvallen. Minder drinken. Meer bewegen. Stoppen met roken. Gezonder eten. Iedereen neemt zich van alles voor in het nieuwe jaar. Maar heeft het wel zin? Van het meeste komt namelijk toch nooit wat terecht. Dat blijkt steeds weer uit onderzoeken.
Een voornemen is in zekere zin zinloos, geven deskundigen aan die de redactie van FIT heeft benaderd. Dat zit al besloten in het woord: voornemen. Je neemt je iets voor, en dat is iets heel anders dan ook iets (eraan) doen. „Een voornemen is vaag”, zegt sociaal psycholoog Oscar Helm. „Half januari heeft 95 procent van de mensen hun voornemens dan ook alweer verbroken.”
„Verleidingen om een voornemen onderuit te halen, zijn er heel veel”, geeft Petra Moes aan. Zij is psychosyntheticus, waarmee ze zich richt op verandering en zingeving. „Je staat bijvoorbeeld ’s ochtends op: vandaag drink ik niet. Dan gebeurt er iets die dag, en denk je: ach, die ene, of die paar, wat maakt het uit.”
Wat je dan niet moet doen, valt Martine Mussies in, is te streng voor jezelf zijn. „Toch weer een sigaretje gerookt toen die ene collega het aanbood? Niet jezelf verfoeien en al helemaal niet denken dat nu alles verloren is”, aldus de cultuurwetenschapper. „In plaats van die ene sigaret had je er anders misschien al 30 opgerookt, dus je doet het heel goed.”
De drang om wat te veranderen wordt onderkend, al is het misschien gissen naar waar die wens vandaan komt. Moes: „Het verlangen zit in mensen. Is het reflectie van deze periode van het jaar? Wat is nou echt belangrijk voor ons? Is het: ik deug niet? Of: ik wil het beste uit mezelf halen? Of: een nieuwe, frisse start maken?”
Helm: „Het is iets heel moois: iets ten positieve aan jezelf veranderen. Maar het is geen reset-knop. Er komt niet ineens een nieuwe ik tevoorschijn.”
„Het lijkt psychologisch, mentaal natuurlijk het mooiste, zo’n schone lei, net als een nieuw schrift om in te schrijven. Maar elke dag is de eerste dag van de rest van je leven”, meldt Mussies. „En heel eerlijk gezegd is januari daar helemaal niet de allerbeste tijd voor, dat is augustus, als je na een vrije zomervakantie je routines sowieso weer opnieuw op moet bouwen.”
Concreet
En de beste manier om een goed voornemen tot een succes te brengen, is: maak het concreet. Meetbaar. Gedragsdeskundigen die door FIT zijn geraadpleegd, komen allen met dat advies. Zeg dus niet: ik ga meer sporten, maar: ik ga voortaan elke donderdag van negen tot tien sporten.
Dat doe je volgens het SMART-principe. Maak het specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdsgebonden.
„Als je wilt veranderen, is het hard werken”, waarschuwt Helm wel. „Een grote ommekeer werkt vaak niet. Verzin een of twee dingen, en maak een duidelijk plan.”
Cultuurwetenschapper Mussies, bezig aan haar promotie als neuropsycholoog: „Denk niet in termen als altijd en nooit, maar denk als je snakt naar een stukje chocolade: nu even niet, vanavond misschien. Grote kans dat de drang dan alweer weg is.”
Moes: „Zeg: zo ga ik het doen. Dat scheelt meteen al vijftig procent in het wel of niet slagen van je goede voornemens. En doe ook vooral iets waar je zin in hebt. En de kunst is om erachter te komen waarom iets belangrijk voor je is.”
„Mensen hebben zo’n zestig dagen nodig om een nieuwe gewoonte aan te leren”, aldus Helm. „Het kan niet puur op motivatie en wilskracht. Dat is een glas dat langzaam leeg raakt. Zorg voor een stok achter de deur.”
Ook nog een tip: genoeg slaap. „Beter te veel dan te weinig”, zegt Mussies. „Slaap is goed voor de prefrontale cortex: het gebiedje in je hersenen van impulsbeheersing, besluitvorming, plannen: precies wat je nodig hebt. En slapen helpt ook bij het afvallen, trouwens, mocht dat je voornemen zijn.”
Eigen voornemens
En hun eigen goede voornemens? „Persoonlijk kies ik voor iets kwetsbaars. Ik zou me wat meer willen gedragen vanuit mijn gevoel. Ik heb de neiging om meer vanuit de ratio te handelen. Hoe ik dat wil gaan doen? Ik moet er inderdaad nog een SMART-doel aan koppelen. Een workshop, of iets. Zodat ik er ook echt mee aan de slag kan.”
Mussies heeft een behoorlijke waslijst aan wensen. „Ik hoop in 2019 te promoveren en deel te nemen aan het NK voor kendo, een Japanse zwaardvechtkunst. Ook wil ik vier academische artikelen publiceren, mijn 1e dan halen, met het koor op tournee naar Groot-Brittannië en vier cursussen afronden van de opleiding neuropsychologie. Daarnaast heb ik persoonlijke doelen en wensen op het gebied van vriendschap en relaties.”
„Mijn manier om dingen concreet te maken is met schema’s. Een trainingsschema, een schrijfschema, een studieschema. En ook voor de persoonlijke zaken: eens per week date night en elke week koffie met een vriendin, elke maand een etentje met vrienden, vier keer per jaar een weekendje weg... En misschien wel het belangrijkste: evaluatiemomenten inplannen. Niet alleen je auto heeft baat bij een APK, ook jijzelf.’’
,,Minder suiker’’, zegt Moes resoluut. ,,Al formuleer ik hem dan wel meteen negatief - grappig hè?’’ Afijn: ,,In het verleden heb ik veel gedronken. Inmiddels ben ik ook helemaal gestopt met roken. Maar nu is het snoepen mij aan het teisteren. Mijn doel daarbij is om een paar kilo af te vallen. Zo krijg ik gelijk ook meer zelfvertrouwen, voel ik trots: ik zit lekkerder in mijn lijf.’’
